ზედაპირული, შეზღუდული ადამიანი, ანუ „მე“

მე ხომ ადამიანის, შეტევებით გაჟღენთილი ნიჰილისტური სული მიდგას და არც განმეორების ესთეტიკური ფასი ვიცი. ჩემთვის პირობითია სივრცეც, მოძრაობაც, დროც და ალბათ მატერიაც კი.

ნიცშეს აზრით მორალი ძირითადათ ორი სახისაა და მორალური შეფასებები ყალიბდება ან იმ ადამიანთა მიერ, რომლებსაც შემიძლია „გვერდითა ლოჟის ზეკაცები“ ვუწოდო, (ამის წერისას გამახსენდა კნუტ ჰამსუნის „მისტერიებში“ ერთ-ერთი მომენტი, როდესაც ავტორმა „ჩამომავლობით ზეკაცებს“, ბრიყვები და „გვერდითა ლოჟის ზეკაცები“ უწოდა) ან იმათ მიერ, რომელთა ხვედრი მორჩილებაა.

რადგან „ამჯერად“ ჩემთვის მორალურ შეფასებებს მნიშვნელობა არ აქვს, გეტყვით, რომ ჩემნაირების მორალი ჯოგური მორალია, ანუ მე ვახდენ ჩემივე მორალის (პიროვნულის) ნიველირებას.

ყოველი შემთხვევისთვის ჩემი ამოცანა იყო, რომ საშუალო ადამიანის გარშემო შემექმნა ისეთი სამყარო, „რეალობა“, სადაც თავს თვითდაჯერებულად ვიგრძნობდი, მაგრამ ჩემში, როგორც დოსტოევსკის რომანებში რელიგიურ-ეთიკური „ემბრიონები“ დაძრწიან.

ისიც დასაფიქრებელია, მინდა თუ არა  ყველა სულიერი მწვერვალი გაუფასურდეს (ყოველივე „მოსალოდნელი ღირებულება“ ბანალური გახდეს), მაგრამ ვერ წარმომიდგენია, ცნობიერად როგორ განახორციელებს ჩემი გონება იმ ადგილს, სადაც ადამიანისთვის ტაბუ აღარ იარსებებს.

ხოდა, ჩემი იმორალისტური თეორია თვითნიველირების შესახებ, იდიოტურ უკიდურესობამდე დასული უგემოვნობაა, რადგან ამ ბოლო დროს ჩემი „ორივე ფეხი“ ფიქციად მეჩვენება.

მეღიმება, მეფიქრება და მაინც ყველაფერი მტვრიანია…

ყოველთვის ვხვდებოდი, რომ არასრულფასოვანი და ზედაპირული „იდიომებით“ ვიყავი აწყობილი, მაგრამ არასდროს მიფიქრია იმაზე, თუ როგორი ძნელია იყო „მიწიერი მირაჟი“, ანუ შეიძლება ითქვას, რომ არ ვცოცხლობ, ალბათ იმიტომ რომ სიცოცხლეც ინდივიდზეა დამოკიდებული, როგორც ნებისმიერი რამ დედამიწაზე.

როდესაც სრულ ინტეგრაციას განვიცდი, შეგრძნება მაქვს თითქოს სალვადორ დალის ულვაშემზე აიწონა-დაიწონას ვთამაშობდეთ, მე და ის ქერა, სკოლაში თვალს რომ ვერ ვაშორებ ხოლმე…

ძალიან ცოტა დრო გავიდა იმის მერე, რაც ამელი ნოტომის რამოდენიმე წიგნს გავეცანი, მაგრამ ძალიან ბევრი ვიფიქრე იმაზე, რომ არსებობის ინტიმური მხარეც კი აკრძალვებს ექვემდებარება.

სულ რაღაც ხუთი დღის წინ ვფიქრობდი, თითქოს ინტელექტი მთელი საზოგადოების მონაპოვარია და სოციალურ სტატუსებზე არ არის დამოკიდებული, მაგრამ სასტიკად ვცდებოდი, შეიძლება იმიტომ რომ არ ვიცოდი რას ნიშნავდა თავისუფალი ადამიანი.

მხოლოდ ცნობიერად განხორციელებული ადამიანი იქნება თავისუფალი.

© მერაბ მამარდაშვილი

ეხლაც თმააბურძგნული და ჩაისმოწყურებული ვზივარ და ვფიქრობ სხეულის მიღმა დარჩენილ არაცნობიერზე და მიკვირს, რატომ არავინ იცის როგორ გამოიყურებოდა ვოლტერი და არც ჰაინრიჰ ბიოლის გარეგნობაზე შეუძლია ვინმეს საუბარი.

და ბოლოს, სასტიკად დარწმუნებული ვარ იმაში, რომ ყველა ორფეხა, თუნდაც ოთხფეხა ფილოსოფოსი დამატებითი მინის თვალებით უყურებს ადამიანების და კლოუნების ინტეგრირებულ,“ავტომატურად საუკეთესო სოციალურ სტატუსებს“.

კრძალვითა და ცახცახით…

„ბატონი ჰანედა ბატონი ომოჩის უფროსი იყო; ბატონი ომოჩი – ბატონი საიტოსი; ბატონი საიტო – ქალბატონი მორისა; ქალბატონი მორი კი – ჩემი. მე თვითონ არავის უფროსი არ ვყოფილვარ.“

ასე იწყება ამელი ნოტომის რომანი „კრძალვითა და ცახცახით“, რომლისთვისაც ავტორმა 1999 წელს საფრანგეთის აკადემიის დიდი პრემია დაიმსახურა.

როგორც წინა პოსტში ვახსენე ამელი ნოტომის მამა ბელგიელი იყო. ამ რომანის მთავარი გმირიც ბელგიელი ქალი ამელია, რომელიც იაპონიის ერთ-ერთ უდიდეს კომპანიაში ერთწლიანი მუშაობის შემდეგ დაიწყებს თავისი თავგადასავლის თხრობას.

ჩემი აზრით წიგნი ნაგავქვეშ მოყოლილი გონებრივი ორიენტირების შესახებაა. მთავარ გმირს „აღარაფერი გაეგებოდა“, იგი ფიქრობდა, რომ არავის უნდოდა ადამიანი თავისი ღირსებით და გამუდმებით ეკითხებოდა თავის ცნობიერს/არაცნობიერს: „განა შეიძლება, ჯოჯოხეთს ღმერთი მართავდეს?“

ამელი გვეუბნება, რომ არსებობის ინტიმური და უმნიშვნელო მხარეც კი აკრძალვებს ექვემდებარება და დროა, დავფიქრდეთ იმ აკრძალვათა ყოვლისმომცველობაზე, მთელ ცხოვრებას რომ ასე მკაცრად გვისაზღვრავს.

ავტორი აგრეთვე საუბრობს იაპონურ კულტურაზე, შეხედულებებზე, მორალზე, ეთიკაზე და იძახის, რომ უცხოელთაგან ვისაც კი სურვილი გასჩენია, იაპონიას შესისხლხორცებოდა, თავისი ღირსების საქმედ უქცევია იმპერიის წეს-ჩვეულებათა დაცვა.

ტექსტი ალბათ იერარქიული კიბის პრინციპზეა აგებული და მისი უმეტესი ნაწილი მაინც მიგვანიშნებს „შეუბღალავ სახელზე“, რომელიც არაფერს მოგვიტანს იმის გარდა, რომ შეუბღალავი სახელი გვექნება, რაც სიამაყით ვერ აგვავსებს, მით უმეტეს – სიამით.

პირადად მე, ამ წიგნში დავინახე უღიმღამო მოვალეობათა უსასრულო რიგი, მაგრამ დასასრული სასტიკად მესიამოვნა…

ამელი ნოტომი და „კატილინას წინააღმდეგ“…

რა ხდება, როცა სულის უფსკლულის სარკეში ჩახედვისას უეცრად ცნობიერების უცნობ მხარეს აღმოაჩენთ? შეგვძულდება თუ არა თავი?

1967 წელს დაიბადა იაპონიაში, ბელგიელი დიპლომატის ოჯახში. რამოდენიმე წელი გაატარა ჩინეთში და აზიის სხვა ქვეყნებში.

გამოქვეყნებული აქვს თოთხმეტი რომანი. 1999 წელს მიიღო საფრანგეთის აკადემიის გრან-პრი.

1995 წელს გამოცემული რომანისთვის „კატილინას წინააღმდეგ“ მას მიანიჭეს ჟან ჟიონოს ჟიურის და რამოდენიმე სხვა პრემია.

„კატილინას წინააღმდეგ“ არის თეატრალური მინი-პიესა, სადაც ერთმანეთს უპირისპირდება ორი, სამი, ოთხი პერსონაჟი. კითხვისას ჩემნაირი ჩამოუყალიბებელი ადამიანი ნისლში გახვეულივით ხვდება, როგორ ემატება მის მექანიკურ ბილბორდს „არამირაჟული ფრაზები“. მაგალითად, როგორიცაა „ჩვენ არ ვიცნობთ საკუთარ თავს!..“

ამელი გვესაუბრება ცნობიერის და არაცნობიერის გაუცხოებაზე, ანუ რა საფრთხე ჩნდება, როდესაც უცნობის ცხოვრებით ვცხოვრობთ?! იგი მიგვანიშნებს იმაზეც, რომ ყველაფრის გააზრების სურვილი სოციალური თვითმკვლელობის ტოლფასია.

ის დეტალურად აყალიბებს „ცარიელი“ ადამიანის პრობლემებს და მის მიერ გავრცელებულ, სხვა ადამიანებზე შემოხვეულ დუმილს. ყოველგვარი გადახვევის გარეშე გვეუბნება, რომ სიცარიელეს შემაძრწუნებელი შესაძლებლობები გააჩნია და დაუნდობელი კანონები მართავს.

პირადად მე ამ წიგნის წაკითხვის შემდეგ დავრწმუნდი, რომ ჩვენ არ ვირჩევთ საკუთარ თავს და მემგონი ამელიც გავიცანი. მას იშვიათი უნარი გააჩნია – იხუმროს ყველაფერზე და, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარ თავზე.